De Deense kunstenaar Olafur Eliasson (1967)
maakt bijzondere installaties* in musea en grootschalige omgevingskunst in de
openbare ruimte, waarbij interactie met bezoekers een grote rol speelt. Sommige
werken noemt hij actiekunst.
* Een installatie is kunst waar de toeschouwer naar binnen kan lopen, en die niet alleen de blik, maar meestal ook andere zintuigen aanspreekt.
Eliasson woont en werkt in Kopenhagen en sinds
1995 in Berlijn, waar zijn werk tot stand komt in samenwerking met een groot
aantal medewerkers: ambachtslieden, architecten en kunsthistorici. Ook houdt
hij zich bezig met fotografie, film, maakt sculpturen en ontwerpt architectuur.
In veel van zijn werk speelt licht een grote rol.
Eliasson combineert kunst en wetenschap om ‘onze
relatie met ruimte en tijd te verkennen’. Daarbij is zijn kunst sociaal
gericht: hij wil ervaringen bieden waarvoor ‘nog geen woorden zijn’, die voor
de taal uitgaan.
Ice Watch
Een voorbeeld van actiekunst is het project Ice Watch; een publieke actie om de klimaatverandering onder de
aandacht te brengen. Tijdens de klimaatconferentie in Parijs (2015) bracht
Eliasson losdrijvende, reusachtige ijsblokken uit een fjord bij Groenland naar
het Place du Panthéon. Terwijl
wereldleiders afspraken maakten om een stabieler klimaat voor de toekomstige
generaties te bewaken, smolt 80 ton ijs op het plein voor het Panthéon weg, en
liet het publiek de klimaatverandering op onze planeet ervaren. Ice Watch is een voorbeeld van publieke
kunst die aandacht vraagt voor grote uitdagingen waar de wereld voor staat, en
mensen kan aansporen tot actie.
Green River Project
In zijn project Green River (1998-2001) kleurde
Eliasson het water van verschillende rivieren met natuurlijke, biologisch
afbreekbare kleurstoffen. De ongebruikelijke, groene kleur van de rivier riep veel
reacties op. De aard van deze reacties hangt af van wat Eliasson Your Engagementt Sequence (YES) noemt. Een
soort 6e zintuig dat je ervaring, geheugen en de temporele context beïnvloedt. Een beeld van
de omgeving worden altijd waargenomen in een bepaalde volgorde of temporele
context: iets komt na iets anders. Net zoals
dingen in de omgeving een bepaalde ruimtelijke
relatie hebben (water stroomt
stroomafwaarts), hebben gebeurtenissen in de omgeving ook een bepaalde
temporele relatie. De omstandigheden waarin we iets ervaren, beïnvloeden onze
waarneming. Dit is hoe Eliasson ‘onze relatie met
ruimte en tijd wil verkennen’. Volgens hem is ‘YES’ een centraal element
in de waarneming, en is het belangrijk om te begrijpen op welke manier mensen
zintuiglijke gegevens waarnemen en interpreteren. De toeschouwer moet zich
bewust worden van zijn waarneming. Met zijn werk wil Eliasson een proces in gang zetten
dat de toeschouwer bewust maakt van enerzijds het werk, en anderzijds de manier
waarop wij waarnemen.
Eliasson stelt dat wij elke keer dat we ernaar kijken, de natuur anders waarnemen en veranderen.
Door de kleur van rivieren te veranderen in groen, laat
Eliasson ons de natuur op een nieuwe manier ervaren. Hij wil daarmee bewustzijn
oproepen over de manier waarop wij waarnemen, maar je kunt het ook interpretren
als actiekunst die oproept tot meer bewustzijn van de milieuproblematiek. Deze
onzekerheid over de manier van interpreteren is onderdeel van Eliasson werk.
Wanneer in een
kunstwerk een duidelijk standpunt, of bepaald ‘correct’ gedrag zou worden benadrukt,
roept dat door de voor de hand liggende receptie en reflectie minder vragen op.
De onzekerheid over betekenis en herkomst van het kunstwerk verbreedt het scala
aan mogelijke reacties.
Instanties willen die ruime interpretatiemogelijkheden
soms beperken. Na de eerste Green River
in Stockholm, waren de Zweedse autoriteiten er bijvoorbeeld snel bij om de kleur
van het water te interpreteren met een verwijzing naar een chemische fabriek,
stroomopwaarts. Daarmee compenseerden ze hun eigen medeplichtigheid en probeerden
zo ongewenste reacties te voorkomen.
Net als veel
andere hedendaagse kunstenaars wil Eliasson de toeschouwer bij zijn werk
betrekken en onze waarneming aansturen of analyseren. Hij wil ons bewust maken
van de manier waarop wij waarnemen: dat de kijker zichzelf ziet kijken.
Hij vindt het belangrijk dat wij niet alleen het
kunstwerk zien, maar ook onszelf waarnemen vanuit dit dubbele perspectief. Dat wij
onszelf kunnen zien kijken, in de derde persoon, uit onszelf kunnen stappen om de
context van het kunstwerk, het subject en object te kunnen interpreteren. Hij
wil ons een kritische houding aanleren, waarbij wij ook de mogelijkheid hebben
om onze eigen rol in het waarnemingsproces te ervaren.
The Weather Project
The Weather
Project was een installatie
uit 2003 in Tate Modern
in Londen. Het project maakte
deel uit van zijn Unilever
series. Deze installatie vulde de open ruimte van de grote turbinehal van
het museum met een representatie van de zon en de hemel. Eliasson creëerde met een
benevelingsinstallatie een fijne mist van
een mengsel van suiker en water. De zon was een halfronde schijf met honderden
mono-frequentie lampen
die zuiver geel licht uitstraalden. Het hoge plafond van de hal was een enorme
spiegel, waarin de halve zon weerspiegelde en bezoekers zichzelf konden zien als
kleine figuurtjes in een zee van oranje licht. Het weer is een veelbesproken onderwerp. In de vierde installatie van de Unilever Serie (opdrachten voor de Turbine Hall) nam Olafur Eliasson dit gegeven als uitgangspunt. Hij verkende in dit project ideëen over ervaring, interpretatie en representatie.
Notion Motion
De 1500m2
grote installatie Notion Motion
(2005) werd ontwikkeld voor Museum Boijmans
van Beuningen in Rotterdam.
Notion Motion bestond uit drie elementen: water, licht en de bezoeker.
Projectie van reflecterende licht op water creëerde een fictieve wereld, die
veranderde als de bezoeker van plaats veranderde. De interactie tussen die
elementen en de bezoeker stond centraal. Niet alleen de waarneming van deze
wereld, maar ook de perceptie van de wereld door de bezoeker.
Light Lab
Het project
"Light Lab" was een lichtinstallatie voor het dak van een galerie in
Frankfurt. In april 2006 werd het eerste deel van de installatie gepresenteerd
- een lichtboog die er uitzag als een opkomende zon. In de glazen ramen van dak
van de tentoonstellingsruimte werd in twee jaar tijd een reeks van twaalf licht
experimenten geïnstalleerd. De werken waren alleen buiten zichtbaar.
Your Black
Horizon
In 2006
werd op een eiland bij Venetië een lichtinstallatie geplaatst in opdracht van
de museum Thyssen-Bornemisza.
In een tijdelijk tentoonstellingspaviljoen werd een vierkante ruimte zwart
geschilderd, en kreeg één lichtbron. Een dunne lichtstreep, op ooghoogte, op
alle vier wanden, om een scheiding te creëren tussen boven en onder.
In 2008
werd het project New York City Waterfalls
uitgevoerd. Dit waren vier watervallen in de East River bij de Brooklyn Bridge.
architectuur:
de façade van Harpa
In 2011 ontwierp
Eliasson de façade van het concertgebouw ‘Harpa’ in Reykjavik. Deze gevel
bestaat uit een honingraatstructuur van staal en glas, een constructie die is aangevuld
met grote stenen. ‘s Nachts kan de façade verlicht worden met gekleurde led-lampen.
Het project 'Little Sun' werd gelanceerd in
2012. Een op zonne-energie werkende ledlamp maakt het voor bewoners van derdewereld landen mogelijk om 's avonds te werken en te studeren. Er is ook een versie ontwikkeld waarmee een mobiele telefoon kan worden opgeladen.
De website van Olafur Eliasson vind je HIER.
In DEZE VIDEO's zijn veel projecten van Eliasson te bekijken.
Your Star
Tijdens de kerstdagen van 2015 verscheen een helder
LED-licht in de hemel boven Stockholm, waar de Nobelprijzen uitgereikt werden.
De ster werd verlicht met zonne-energie. Olafur Eliasson stelde: ‘Your Star schijnt oud
licht. Het maakt het verleden heden, en verlicht een weg naar de toekomst. De
ster verlicht de hemel boven Stockholm tijdens de viering van nieuwe kennis,
gedachten en woorden van de Nobelprijswinnaars van dit jaar. Maar niet alleen de
resultaten van deze prijswinnaars zullen leiden tot positieve, nieuwe stappen
voor de toekomst, Your Star gaat ook over alledaagse inspiratie en symboliseert
een droom die we allemaal moeten koesteren. Het moedigt ons aan om onze dromen en
hoop op mogelijkheden voor nieuwe ideeën te voeden'. Your Star is een droomlicht.
De website van Olafur Eliasson vind je HIER.
In DEZE VIDEO's zijn veel projecten van Eliasson te bekijken.
